itd. itp.

Dwa wszystkim znane skróty:

- itd. – i tak dalej;

- itp. – i tym podobne

zawsze zapisujemy bez przecinka przed nimi (np. Wrzuciłam do worka wszystkie moje zabawki – białą lalkę, kolorowe klocki, puzzle, pluszowe misie itd.).

Uzasadnienie jest bardzo proste. Przed i w tym przypadku również nie postawilibyśmy przecinka.

Uwaga! Jeśli chcemy użyć dwóch tych wyrazów obok siebie, oddzielamy je przecinkiem (itp., itd. lub itd., itp.). „Po rozwinięciu skrótów otrzymalibyśmy konstrukcję z powtórzonym spójnikiem i, w której zasady interpunkcji każą użyć przecinka”. Więcej na ten temat tutaj.

Tylni czy tylny?

W liczbie pojedynczej jedyna poprawna wersja to tylny. Błędna końcówka może wynikać ze skojarzeniem wyrazu z jego antonimem (słowo przedni).

Napiszemy więc: tylny rząd, tylna (nie tylnia) ławka, tylne (nie tylnie) okno, tylne drzwi.

UWAGA!

W liczbie mnogiej rodzaju męskiego prawidłową wersją jest wyraz tylni (np. tylni jeźdźcy).

Wymyślić czy wymyśleć?

Poprawna jest forma wymyślić (bo wymyślił). Błąd wynika z mylenia wyrazów wymyślić i myśleć. Poprawność wspomnianej formy najlepiej sprawdzić próbując odmienić czasownik „wymyśleć” w czasie przeszłym. Co by z tego wyszło? Ja wymyślełem, ty wymyślełeś, my wymyśleliśmy, wy wymyśleliście?

Podobnie w przypadku wyrazów obmyślić, zmyślić, namyślić, zamyślić poprawne są wyłącznie wskazane formy.

Min czy min.?

Należy pamiętać, że skróty min oraz min. dotyczą zupełnie innych wyrazów.

min

To skrót wyrazu minuta. Piszemy go bez kropki na końcu, zgodnie z zasadą pisowni wielkości fizycznych (np. kilogram – kg, godzina – h; uwaga! – skrót godz. nie jest z reguły używany w języku naukowym, więc jego pisownia nie uległa ujednoliceniu z powyższymi).

min.

W zależności od kontekstu skrót ten może oznaczać wyraz minister bądź minimum (/minimalny). Należy zapisywać go z kropką na końcu (zgodnie z zasadą skracania pojedynczych wyrazów).

Uwaga!

Skrót m.in. jest jedynym poprawnym w przypadku wyrażenia między innymi.

Skróty tytułów i stopni naukowych

Wyraz doktor skracamy do dr (bez kropki!). Piszemy więc np. dr Kowalski. Jeśli jednak skracamy to słowo, kiedy nie jest w postaci mianownika (w rodzaju męskim kończy się literą inną niż r), używamy kropki. Napiszemy tak np. w wyrażeniach „dziś nie ma dr. Kowalskiego”, „praca napisana pod kierunkiem dr. Kowalskiego”.

Jest jeszcze jeden sposób zapisywania skrótu. Dopisujemy do niego końcówkę, która następuje po r w wybranym przypadku, np. „idę z drem Kowalskim”, „poszłam do dra Kowalskiego”, „oddałam pracę drowi Kowalskiemu”, „nie ma wśród nas żadnych drów”. 

W rodzaju żeńskim skrót ten jest nieodmienny – zawsze będzie to dr bez kropki (np. „praca napisana pod kierunkiem dr Kowalskiej”).

Podobna zasada dotyczy słowa magister. W skrócie zapisujemy je jako mgr (bez kropki!). Gdy mamy na myśli mężczyznę, możemy użyć skrótu wg zasady przedstawionej powyżej (np. „nie ma mgr. Nowaka” lub „nie ma mgra Nowaka”). Jeżeli mamy na myśli kobietę, skrót pozostaje nieodmienny.

Skrót od wyrazu profesor zawsze zapisujemy z kropką (prof.).

Jak zwracać się do wykładowców?

Przed każdym nowym studentem stoi ten sam dylemat – jak zwracać się do wykładowcy?

Najważniejsze, to wiedzieć, jakie tytuły posiadają nasi nauczyciele akademiccy. Dla przypomnienia – w Polsce obowiązują dwa tytuły zawodowe, czyli licencjat (lub inżynier) i magister, dwa stopnie naukowe – doktor, doktor habilitowany oraz tytuł naukowy – profesor. Warto dodać, że profesor nadzwyczajny to tytuł nadawany przez uczelnię (może go nosić doktor hab. lub w wyjątkowych przypadkach doktor), natomiast profesor zwyczajny to tytuł wyższy rangą, nadawany przez prezydenta państwa. 

W praktyce stosuje się rozróżnienie w zapisie tych tytułów:

- profesor nadzwyczajny – dr hab. Jan Kowalski, prof. UW,

- profesor zwyczajny – prof. Jan Kowalski.

Do profesora należy zwracać się więc „Panie profesorze”, a nie np. „Proszę pana” (chociaż to i tak lepsze od zwrotów „Panie Janie” i „Panie Kowalski”, które są absolutnie niewskazane). Ważne, by pamiętać, że doktora habilitowanego zwyczajowo określa się profesorem (niezależnie od jego stanowiska na uczelni), a nie doktorem.

Oczywiście, kiedy powtarzamy ten sam zwrot kilka razy, nie nadużywamy tytułów (zdanie „Panie doktorze, prosiłabym, żeby napisał mi Pan doktor maila z informacją na temat konsultacji Pana doktora” brzmi śmiesznie i nieporadnie).

Należy także znać funkcje, jakie poszczególni pracownicy pełnią na uczelni, takie jak np. Kwestor, Kanclerz, Dziekan, Rektor. Ich również powinniśmy używać, gdy zwracamy się do konkretnej osoby (oczywiście nie wszystkich naraz – nie powiemy „Panie rektorze profesorze”; co innego, gdy piszemy podania – wtedy używamy zarówno tytułów, jak i funkcji, np.:

Prorektor Uniwersytetu Warszawskiego

ds. Kształcenia i Studentów

prof. Jan Kowalski).

Niektórzy zwracają szczególną uwagę na swoje tytuły, więc warto się z nimi zapoznać, żeby nie urazić żadnego ze swoich nauczycieli akademickich.

Pisownia z członami niby- i quasi-

Człony niby- oraz quasi- są synonimiczne (według Słownika poprawnej polszczyzny PWN – quasi [wym. kfaz-i, nie: kłaz-i] «jakby, niemal, prawie; rzekomo» używane tylko z przymiotnikiem a. z rzeczownikiem).

Łączy się je z innymi wyrazami za pomocą łącznika (dywizu). 

Napiszemy więc: niby-znawca, niby-romantyczny, quasi-nauka, quasi-Polak.

Przedrostek quasi- w wyrażeniach tych zapisujemy prosto (nie kursywą), gdyż obcy jest jedynie jeden człon połączenia wyrazowego, a nie całość. Jak podaje prof. Mirosław Bańko, kursywą zapisuje się tylko całe zwroty, które nie zostały przyswojone polszczyźnie – np. status quo lub par excellence.

Wyjątek od pisowni z łącznikiem stanowią wyrazy z zakresu nauk przyrodniczych, np. nibynóżki, nibyliść.

Ech czy eh?

Pisownia wyrazu ech jest wariantywna. Oznacza to, że obydwie formy – zarówno ech, jak i eh – są poprawne. Dwojaką pisownię można znaleźć między innymi w Słowniku języka polskiego (PWN).

Jak wskazuje Krystyna Długosz-Kurczabowa:

Warto dodać, że te wykrzykniki należą do pierwotnej, najwcześniejszej warstwy językowej. Zachowały się we wszystkich językach słowiańskich, por. czeskie ech!, eh!, ukraińskie ech!, słoweńskie èh!, serbskie èch!, i w innych językach europejskich, np. angielskie eh!, francuskie eh!, łacińskie eh!, litewskie ėk! W polszczyźnie obie formy poświadczone już od XVI w. Sądzę, że ech! jest pierwotne, a forma eh! ukształtowała się pod wpływem obcym.

(http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/ech-i-b-eh-b;7974.html)

Błędny jest natomiast zapis ehh.

Wyraz oznacza rezygnację, zwątpienie, służy ich podkreśleniu. Może także wyrażać inne emocje, takie jak żal, sprzeciw, obojętność. O jego znaczeniu decydują dodatkowe czynniki – m.in. intonacja i kontekst.