sobota, 31 października 2015

Stopnie Celsjusza



Wymowa (i/ lub pisownia) tego wyrazu ze zbitką głosek cj to błąd świadczący nie tylko o nieznajomości języka polskiego, lecz także o lukach w wykształceniu ogólnym. Nazwa tej jednostki pochodzi bowiem od nazwiska – Anders Celsius (w spolszczonej wersji Celsjusz, nigdy: Celcjusz!) był szwedzkim fizykiem i astronomem, który żył na początku XVIII w. i opracował skalę temperatury do dziś stosowaną w wielu krajach świata.
źródło: Magdalena Tytuła, Marta Łosiak „Polski bez błędów. Poradnik językowy dla każdego”

wtorek, 18 sierpnia 2015

Miesiąc czasu

Miesiąc, tydzień, godzina, minuta są jednostkami czasu, dlatego dodawanie rzeczownika „czasu” jest zbędne (niepotrzebnie powtarza informację).
Wyjątki znaleźć można w poradni PWN:
1. „Godzina czasu, który tak szybko ucieka” lub jako strofa wiersza „Mamy tylko/ godzinę czasu,/ który tak szybko/ ucieka”.
2. „Oblicz, która jest godzina czasu miejscowego w Warszawie w dniu 10 kwietnia, jeżeli w Londynie jest godzina 10.30”.
3. „Nie ma to jak godzina czasu wolnego podczas pracy”.
W podanych przykładach człon czasu zbyteczny jednak nie jest, gdyż służy jako punkt oparcia dla członów zależnych (który, miejscowego, wolnego). Podobnie w zdaniu „Całowała go ustami” rzeczownik uznamy za zbyteczny, ale w zdaniu „Całowała go spierzchniętymi ustami” jest on w pełni uzasadniony.


wtorek, 30 czerwca 2015

Słowo na dziś: oportunista

Rzeczownik ten mylnie kojarzony jest ze słowem opór. Oznacza jednak postawę przeciwną, konformistyczną. Jak podaje SJP PWN, oportunista to „człowiek bez zasad, przystosowujący się do okoliczności dla doraźnych osobistych korzyści”.

Wskazany wyraz pochodzi z łaciny (opportunus – wiatr wiejący w kierunku portu; przychylny; korzystny, wygodny). Osoba oportunistyczna nie kieruje się stałymi zasadami moralnymi, wybiera zawsze to, co jest dla niej w danym momencie wygodne.


poniedziałek, 20 kwietnia 2015

To czy te?

To zdanie czy te zdanie? Zasada jest prosta. Zaimek ten w rodzaju nijakim (w mianowniku i bierniku) rozróżniamy:

- w liczbie pojedynczej – TO (Piszemy więc „Wykreśliłam to zdanie”, a nie „Wykreśliłam te zdanie”);
- w liczbie mnogiej – TE („Wykreśliłam te zdania”).


czwartek, 9 kwietnia 2015

Nieraz czy nie raz?

Pisownia tego wyrazu jest uzależniona od jego znaczenia.

Nieraz piszemy łącznie, kiedy występuje w znaczeniu często, czasem, wielokrotnie. Np. „Nieraz mówiłam ci o tym”.

Nie raz stosuje się w przeciwstawieniach, oznacza nie jeden raz, a kilka. Np. „Pocałowali się nie raz i nie dwa”.

Jak wspomina prof. Bańko, warto zwrócić uwagę na akcent:

[...] nieraz ma akcent na pierwszej sylabie, nie raz – na drugiej. Por. „NIEraz ci o tym mówiłem”, ale „Jeszcze nie RAZ ci o tym powiem”.
W skrócie:

piątek, 3 kwietnia 2015

Pisownia liczb kilkucyfrowych

Liczby kilkucyfrowe zawsze piszemy ciągiem bez spacji bądź ze spacjami jedynie pomiędzy (trzycyfrowymi) grupami tysięcy. NIGDY natomiast nie stawiamy pomiędzy cyframi kropek czy przecinków.

Tak: 1 520 000 lub 1520000;
Nie: 1.520.000 lub 1,520,000.

Przecinki wstawiamy jedynie wtedy, kiedy chcemy oddzielić części ułamkowe od całkowitych (np. 1,256).


sobota, 28 marca 2015

Dwóch czy dwu?

Obydwie formy (dwóch i dwu) są poprawne. Ta druga jest po prostu starsza i mniej popularna. Oczywiście błędny jest zapis dwuch!

W celowniku istnieją trzy poprawne formy tego wyrazu:
(przyglądam się) dwóm kobietom, dwu kobietom, dwom kobietom.

UWAGA!

W narzędniku w rodzaju żeńskim poprawnie można użyć zarówno formy dwoma (koleżankami), jak i dwiema (koleżankami).

Jak pisze Mirosław Bańko:
Obie formy są poprawne, polecam jednak formę dwiema – nie tylko dlatego, że jest częstsza, ale też dlatego, że bardziej wyrazista, jednoznacznie wskazująca na rodzaj żeński.
Forma dwiema jest starsza, odziedziczona po języku prasłowiańskim. Do końca XVIII wieku obejmowała wszystkie rodzaje gramatyczne (mówiło się wtedy np. dwiema palcami). Od XV wieku spotykamy w tekstach narzędnik dwoma, który z biegiem czasu objął wszystkie rodzaje, a z męskiego i nijakiego wyparł formę dwiema.